Ang pangalan ni Don Lorenzo de Silva ay kasing bigat ng ginto sa mundo ng pananalapi sa Pilipinas. Siya ang tagapagtatag at CEO ng Pambansang Bangko ng Pilipinas (PBP), ang pinakamalaki at pinakamatatag na bangko sa bansa. Ang kanyang buhay ay isang alamat—isang batang mahirap mula sa probinsya na nagsumikap, nag-aral, at sa pamamagitan ng talino at determinasyon, itinayo ang isang imperyo mula sa wala. Nakatira siya sa isang mansyon sa Forbes Park, nagmamay-ari ng mga eroplano, at ang kanyang bawat salita ay kayang magpabago ng takbo ng ekonomiya. Ngunit sa kabila ng lahat ng karangyaan, may isang bahagi ng kanyang pagkatao na nananatiling nakatago sa anino ng kanyang nakaraan.
Sa pagdiriwang ng ika-50 anibersaryo ng PBP, habang ang lahat ay naghahanda para sa isang marangyang pagtitipon sa isang 5-star hotel, isang kakaibang ideya ang pumasok sa isip ni Don Lorenzo. Ayaw niya ng mga papuri at mga pekeng ngiti. Gusto niyang balikan ang kanyang pinagmulan.
Kaya’t sa araw ng anibersaryo, hindi siya nagsuot ng kanyang mamahaling suit. Sa halip, mula sa isang lumang baul, kinuha niya ang kanyang damit noong siya’y nagsisimula pa lang: isang kupasing polong-kamiseta, isang luma at medyo punit na pantalon, at isang pares ng gasgas na sapatos. Sa kanyang bulsa, inilagay niya ang isang bagay na mas mahalaga pa kaysa sa lahat ng kanyang credit cards—isang maliit, kulay asul, at halos mabura na ang mga nakasulat na passbook. Ito ang kanyang kauna-unahang savings account.
Hindi siya sumakay sa kanyang Rolls-Royce. Sumakay siya ng bus, nakipagsiksikan sa mga ordinaryong tao, at bumaba sa isang abalang kanto sa Quiapo. Dito, sa gitna ng ingay at gulo ng lumang Maynila, nakatayo pa rin ang kauna-unahang branch ng PBP—ang lugar kung saan limampung taon na ang nakalipas, isang binatang puno ng pangarap ang nagdeposito ng kanyang unang sahod na dalawampung piso.
Pagpasok niya sa bangko, ang unang sumalubong sa kanya ay ang mapanghusgang tingin ng security guard. “Tay, saan po ang punta natin?” tanong nito, ang tono ay halatang nagpapahiwatig na hindi siya kabilang doon. “Bawal po mamalimos dito.”
“Hindi ako mamamalimos, iho,” mahinahong sagot ni Don Lorenzo. “May itatanong lang ako tungkol sa aking account.”
Nag-alinlangan ang guwardiya ngunit pinapasok na rin siya. Ang loob ng bangko ay moderno na, ngunit naamoy pa rin niya ang alaala ng nakaraan. Pumila siya. Ang mga teller sa likod ng salamin ay abala. Nang siya na ang nasa unahan ng pila, ang teller, isang babaeng may makapal na make-up, ay tiningnan siya mula ulo hanggang paa.
“Ano po ‘yon, Lolo?” tanong nito, walang kabuhay-buhay.
“Nais ko sanang malaman ang balanse ng aking account, hija,” sabi ni Don Lorenzo, habang iniaabot ang kanyang lumang passbook.
Tiningnan ng teller ang passbook na para bang ito ay isang basurang puno ng mikrobyo. “Ay, luma na po ito. Wala na po sa sistema namin ‘yan.” Itinuro nito ang isang upuan sa gilid. “Doon na lang po kayo sa ‘New Accounts,’ pero mahaba po ang pila.”
Sinubukan ni Don Lorenzo sa isa pang teller, ngunit ganoon din ang sinapit. Tila ba ang kanyang hitsura ay isang sakit na iniiwasan ng lahat. Hanggang sa mapadpad siya sa dulo, sa isang mesa na may nakasulat na “Customer Service.” Dito nakaupo ang isang batang babae, si Anna, na tila bago pa lang sa trabaho.
“Magandang umaga po, Sir. Ano po ang maipaglilingkod ko sa inyo?” bati ni Anna, isang matamis at sinserong ngiti ang nasa kanyang mga labi.
Sa unang pagkakataon mula nang pumasok siya, isang tao ang tumawag sa kanya ng “Sir.” Gumaan ang pakiramdam ni Don Lorenzo. “Hija, itong luma kong passbook… gusto ko lang malaman kung may natitira pa bang laman.”
Kinuha ni Anna ang passbook nang may pag-iingat. “Naku, ang ganda po. Vintage na. Subukan ko pong hanapin sa sistema, Sir.”
Masugid na nagtipa si Anna sa kanyang kompyuter. Ngunit makalipas ang ilang minuto, sumimangot siya. “Sir, pasensya na po, wala po talaga siya sa active database. Masyado na po sigurong luma. Ang tanging makakatulong po sa atin ay ang ating branch manager.”
Tinawag ni Anna ang atensyon ng manager. Mula sa kanyang salaming opisina, lumabas si Mr. Alcantara. Isang lalaking nasa mga kwarenta anyos, nakasuot ng mamahaling suit, at may isang anyo ng kayabangan na hindi maitatago.
“Anong problema dito, Anna? Bakit mo inaabala ang sarili mo sa ganyan?” sabi niya, ang kanyang tingin ay puno ng pandidiri habang nakatingin kay Don Lorenzo.
“Sir, gusto lang po ni Lolo na malaman ang balance ng kanyang passbook,” paliwanag ni Anna.
Kinuha ni Mr. Alcantara ang passbook at tiningnan ito na parang isang biro. “Ito? Diyos ko, baka mas mahal pa ang papel na ginamit dito kaysa sa laman niyan,” sabi niya, na sinundan ng isang mapang-asar na tawa. “Tayo na, Anna, marami pa tayong importanteng kliyente. Huwag nating sayangin ang oras natin dito.”
“Pero, Sir…”
“Makinig ka, ‘Lo,” sabi ni Mr. Alcantara, na ngayon ay direktang kinakausap si Don Lorenzo, ang kanyang boses ay malakas para marinig ng ibang kliyente. “Sa itsura mong ‘yan, malamang ay wala nang laman ‘yan o ‘di kaya’y piso-piso na lang. Ang pag-check niyan ay aabutin ng oras. Ang oras ay pera. At sa tingin ko, wala kang dalang pera.”
“May karapatan po akong malaman,” mahinahong sagot ni Don Lorenzo.
Lalong nainis ang manager. Ang pagpipilit ng matanda ay isang sampal sa kanyang awtoridad. Itinapon niya ang passbook sa mesa. “Sige! Gusto mong malaman? Para matapos na ‘to,” sabi niya, ang kanyang ngisi ay umabot sa kanyang mga tainga. “Kapag nahanap natin ‘yan at may laman pa ‘yan kahit isang libong piso lang, babayaran kita nang doble mula sa sarili kong bulsa! Pero kapag wala, aalis ka at hindi na babalik dito kailanman!”
Isang hamon. Isang pampublikong pagpapahiya. Ang ibang empleyado at kliyente ay nagtawanan.
Ngumiti lang si Don Lorenzo. Isang ngiting payapa, ngunit may bigat ng isang paparating na bagyo. “Sige. Payag ako sa iyong alok.”
“Anna, hanapin mo!” utos ng manager. “I-access mo ang ‘Archived Mainframe.’ Gamitin mo itong lumang account number.”
Muling nagtipa si Anna, habang si Mr. Alcantara ay nakatayo sa likod niya, nakahalukipkip, naghihintay na mapahiya ang matanda. Makalipas ang ilang sandali, isang file ang lumabas sa screen.
“Ayan na!” sigaw ng manager. “Tingnan natin ang balance!”
Sa pag-click ni Anna sa “View Balance,” ang kanyang mga mata ay nanlaki. Ang kanyang bibig ay bahagyang bumuka. Napahawak siya sa kanyang dibdib.
“Ano ‘yan, Anna? Bente pesos?” natatawang tanong ng manager.
Hindi makapagsalita si Anna. Nanginginig niyang itinuro ang screen.
Lumapit si Mr. Alcantara. Tumingin siya sa screen. At sa isang iglap, ang kanyang kayabangan ay naglaho na parang bula. Ang kulay sa kanyang mukha ay nawala. Nagsimula siyang pagpawisan nang malamig. Tiningnan niya muli ang screen, kinusot ang kanyang mga mata, iniisip na ito ay isang pagkakamali ng sistema.
Ang nakasulat sa screen ay hindi bente pesos. Hindi rin isang libong piso.
Ang balanse ay: ₱ 8,945,321,710.55
Halos siyam na bilyong piso.
“H-hindi… hindi maaari…” pautal-utal na sabi ni Mr. Alcantara. Tumingin siya kay Don Lorenzo, na ngayon ay nakatingin sa kanya nang may kahinahunan. “S-sino po… sino po ba talaga kayo?”
Dahan-dahang tumayo si Don Lorenzo. Ang kanyang tindig ay nagbago. Ang dating mukhang kaawa-awang matanda ay biglang nagkaroon ng awtoridad at kapangyarihan.
“Limampung taon na ang nakalipas,” nagsimula siya, ang kanyang boses ay kalmado ngunit umalingawngaw sa buong bangko. “Isang binatang taga-probinsya ang pumasok sa bangkong ito. Ang dala niya ay dalawampung piso at isang malaking pangarap. Isang mabait na teller ang tumulong sa kanya, nginitian siya, at sinabing, ‘Pagbutihin mo, iho. Balang araw, mapupuno mo rin ang passbook na ito.’ Ang binatang iyon… ay ako. At ang pangalan ko ay Lorenzo de Silva.”
Sa pagbanggit niya ng kanyang pangalan, isang kolektibong singhap ang maririnig. Si Mr. Alcantara ay napalunok, ang kanyang mga tuhod ay tila bibigay na.
“Ako ang nagtatag at CEO ng Pambansang Bangko ng Pilipinas,” patuloy ni Don Lorenzo. “At ang lumang account na iyan, na tinawanan mo, ay isang paalala sa akin kung saan ako nanggaling. Bawat taon, sa loob ng limampung taon, inilalagay ko diyan ang isang bahagi ng aking kinikita bilang pasasalamat.”
Sakto namang pumasok ang dalawang lalaking naka-suit—ang kanyang Executive Assistants—na inutusan niyang sumunod sa kanya nang may distansya. Ang mundo ni Mr. Alcantara ay tuluyang gumuho.
Humarap si Don Lorenzo sa lahat ng empleyado. “Itinayo ko ang bangkong ito sa isang simpleng prinsipyo: ang maglingkod sa bawat Pilipino, mayaman man o mahirap. Ang PBP ay hindi lang isang negosyo. Ito ay isang institusyon ng tiwala at pag-asa. Ngunit sa nakita ko ngayon, ang prinsipyong iyon ay matagal niyo nang kinalimutan.”
Tumingin siya kay Mr. Alcantara. “Tama ka. May utang ka sa akin. Ngunit hindi ko kailangan ang iyong pera. Ang kailangan ko ay ang iyong posisyon.” Sa harap ng lahat, sinibak niya sa trabaho ang manager.
Pagkatapos, bumaling siya kay Anna, na hanggang ngayon ay hindi pa rin makapaniwala. “Hija, ano ang pangalan mo?”
“A-Anna po… Anna Reyes.”
“Anna Reyes,” sabi ni Don Lorenzo, isang ngiti ang sumilay sa kanyang labi. “Mula sa araw na ito, ikaw na ang bagong branch manager ng PBP-Quiapo. Ipakita mo sa kanila kung ano ang tunay na serbisyo.”
Ang nangyari sa PBP-Quiapo ay naging isang alamat sa buong kumpanya. Ipinatupad ni Don Lorenzo ang isang bagong programa, ang “De Silva Standard,” isang pagsasanay para sa lahat ng empleyado tungkol sa paggalang, integridad, at serbisyo para sa lahat, lalo na sa mga maliliit na kliyente.
Ang halos siyam na bilyong piso sa kanyang lumang account ay hindi niya ginalaw para sa sarili niya. Ginamit niya ito para buuin ang “Pangarap Fund,” isang pundasyon na nagbibigay ng pautang na walang interes sa mga maliliit na negosyante at scholarship sa mga mahihirap ngunit matatalinong mag-aaral.
Makalipas ang isang taon, bumalik si Don Lorenzo sa Quiapo branch. Hindi na siya nagbalat-kayo. Ngunit ang salubong sa kanya ay pareho—mga ngiti. Mga totoong ngiti. Nakita niya si Anna, ang bago at mahusay na manager, na personal na tinutulungan ang isang matandang babae. Nakita niya ang security guard na magalang na pinagbubuksan ng pinto ang isang magbobote.
Lumapit siya sa isang bakanteng teller window. “Gusto kong magbukas ng bagong account,” sabi niya. Inilabas niya ang kanyang lumang, asul na passbook. “Ganitong-ganito sana.”
Ngumiti ang teller. “Opo, Sir. Isang karangalan po.”
Natagpuan ni Don Lorenzo na ang tunay na balanse ng kanyang buhay ay wala sa mga numero sa kompyuter, kundi sa mga ngiti ng mga taong kanyang natulungan, at sa alaala ng isang mabait na teller na nagbigay sa kanya ng pag-asa, limampung taon na ang nakalipas.
