Nakababahalang Siyensya: Bakit Hindi Humihinto ang Lindol sa Pilipinas? Ang Apat na Tectonic Plates at ang Nakatagong Banta ng ‘The Big One’
Ang pagyanig ay naging bahagi na ng pang-araw-araw na buhay ng mga Pilipino. Kamakailan lamang, muling naramdaman ang sunod-sunod na paglindol sa iba’t ibang bahagi ng bansa, na nagdulot ng matinding takot at pangamba sa publiko. Ang mga pagyanig na ito ay nagpapaalala sa atin ng isang matagal nang pinangangambahang senaryo: ang pagdating ng “The Big One,” ang napakalakas na lindol na inaasahang magmumula sa Valley Fault System at magdadala ng malawakang pagkawasak sa Metro Manila.
Subalit, ang malalaking kaganapan tulad ng The Big One ay hindi isolated incident. Ito ay bunga ng isang mas malaking geological na katotohanan na siyang dahilan kung bakit tila hindi humihinto ang lindol sa Pilipinas. Ang tanong ay hindi na kung darating ang susunod na malakas na lindol, kundi kailan at gaano tayo kahanda. Ang pag-unawa sa agham sa likod ng mga pagyanig, ang pagkilala sa mga “Deep-Sea Killers” (mga trench), at ang paghahanda para sa “Urban Nightmare” (mga fault line sa lupa) ang tanging susi upang mabuhay at makabangon sa pinakamalaking krisis ng ating henerasyon.
Ang Apat na Higante: Ang Siyensya sa Likod ng Walang-Katapusang Pagyanig
Ang dahilan kung bakit madalas makaranas ng lindol ang Pilipinas ay dahil sa pambihirang heograpikal na lokasyon ng ating bansa [01:02]. Ang Pilipinas ay nakalagay sa gitna ng tinatawag na Pacific Ring of Fire [01:09], isang malawak na hanay ng mga fault line at volcano na nakapalibot sa Pacific Ocean, kung saan nagaganap ang halos 90 porsiyento ng lahat ng lindol sa buong mundo [01:17].
Ang mas kritikal, ang ating kapuluan ay nakapatong sa pagitan ng apat na nagbabanggaang tectonic plates [01:25], o malalaking piraso ng crust ng lupa: ang Eurasian plate, Philippine Sea plate, Pacific plate, at Sunda plate [01:33].
Ayon sa geolohiya, ang mga plate na ito ay patuloy na gumagalaw at nagtutulakan. Habang nangyayari ito, naiipon ang matinding puwersa o pressure sa ilalim ng lupa [06:43]. Ang pressure na ito ay hindi mapipigilan. Kapag hindi na kayang tiisin ng mga bato sa ilalim ng lupa ang puwersa, bigla na lang itong “pumuputok” at naglalabas ng lindol [06:50]. Ito ang natural na galaw ng ating planeta, at dahil nasa gitna tayo ng mga banggaan ng mga plate, hindi talaga titigil ang lindol sa Pilipinas [07:08, 10:23].
Ang “Deep-Sea Killers”: Mga Trench na Nagdadala ng Tsunami
Bukod sa mga bulkan at fault line sa lupa, may mas malalim at mas mapanganib na banta sa ilalim ng dagat: ang mga trench [01:52]. Ito ang malalalim na bitak sa ilalim ng karagatan na palaging gumagalaw at kayang magdulot ng megathrust earthquake at mapaminsalang tsunami.
Manila Trench:
-
- Matatagpuan sa kanlurang bahagi ng Luzon, ito ang isa sa pinakadelikado dahil ang paggalaw nito ay maaaring magdulot ng lindol na may lakas na
Magnitude 8
-
- [02:09]. Ang mas nakakatakot, dahil malapit ito sa mga baybayin ng Kanlurang Luzon, ang
tsunami
-
- na pwedeng idulot nito ay tatama sa loob lamang ng
10 hanggang 20 minuto
-
- [02:15]—halos walang oras para magbigay ng sapat na babala. Ang Manila Trench ay itinuturing na isa sa mga
fault
-
- na
matagal nang hindi gumagalaw
-
- sa kasalukuyang panahon, subalit may mga ebidensyang nagpapakita na kaya nitong maglabas ng napakalakas na lindol [07:52].
Cotabato Trench:
-
- Nasa Mindanao ito, at nag-iwan na ito ng nakakakilabot na kasaysayan noong
1976
-
- . Mula sa
trench
-
- na ito nagmula ang isang lindol na nagdulot ng
tsunami
-
- na pumatay ng halos
8,000 katao
-
- [02:35]. Ayon sa tala, nagkakaroon ito ng malakas na lindol kada
90 hanggang 100 taon
-
- [08:19]. Kung susumahin ang huling paggalaw noong 1976, posibleng malapit na ulit itong gumalaw.
East Luzon at Sulu Trench:
-
- Sa silangang bahagi naman, ang
East Luzon Trench
-
- ay nakaharap sa Pacific Ocean at nagbabanta ng malakas na alon at lindol sa Silangang Luzon at Samar [02:20]. Sa kabilang dulo, ang
Sulu Trench
- na malapit sa Zamboanga at Sulu, ay isa pang mapaminsalang bitak na maaaring maramdaman sa buong Mindanao [04:05].
Ang katotohanan ay kahit saan ka man sa Pilipinas, mapa-Luzon, Visayas, o Mindanao, may posibilidad kang makaranas ng malakas na lindol dahil ang lahat ng rehiyon ay malapit sa isang trench o fault system [04:54].
Ang “Urban Nightmare”: Ang Banta ng The Big One
Kung ang mga trench ay nagbabanta sa mga baybayin, ang mga fault line naman sa lupa ang direktang nagdadala ng panganib sa ating mga siyudad at kabahayan [05:33].
Ang pinakamalaking land-based na banta ay ang Philippine Fault System [05:11], isang napakahabang bitak sa lupa na humigit-kumulang 1,000 kilometro at tumatawid mismo sa gitna ng bansa, mula Luzon hanggang Mindanao [05:22].
Gayunpaman, ang fault na nagtataglay ng pinakamataas na potensyal para sa pinakamalaking pinsala sa populasyon ay ang Marikina Valley Fault [05:46]. Ito ang sikat na Valley Fault System na dumadaan mismo sa ilang lugar sa Metro Manila at kalapit-lalawigan tulad ng Quezon City, Marikina, Taguig, at Laguna [03:07].
Ayon sa mga eksperto, kapag gumalaw ang Marikina Valley Fault ng Magnitude 7 o mas mataas pa [03:23, 05:52]—ang tinatawag nating The Big One—maaari nitong sirain ang libo-libong gusali, tulay, at kalsada [06:01]. Sa isang lugar kung saan halos 13 milyong tao ang naninirahan, pwedeng umabot sa libo-libo ang masawi at maging napakahirap ang pagresponde [06:01]. Ang paggalaw ng fault sa lupa ay direktang yayanig sa mga istraktura sa ibabaw nito, na mas nagpapataas sa ground shaking at casualty rate.
Ang Kaalaman, Ang Tanging Sandata
Ang PHIVOLCS (Philippine Institute of Volcanology and Sismology) [07:24] ang ahensyang nagmo-monitor sa lahat ng mga banta na ito. Sila ang nagmamapa ng mga fault line at nagbibigay ng babala [07:24]. Subalit, may isang kritikal na punto na dapat nating tandaan: Wala pang teknolohiya na kayang mag-predict ng eksaktong oras at araw ng lindol [07:33]. Ang tanging masasabi nila ay: Siguradong mangyayari ito [07:43].
Dahil dito, ang pagiging handa ang tanging paraan para mabawasan ang pinsala at maprotektahan ang ating sarili at pamilya [08:30].
Narito ang tatlong kritikal na hakbang na dapat gawin ng bawat Pilipino:
Kilalanin ang Inyong Banta:
Alamin kung saan ka nakatira at kung anong fault line o trench ang pinakamalapit sa iyong lugar [08:37].
Kung nasa Metro Manila, bantayan ang Marikina Fault at Manila Trench. Kung nasa Mindanao, bantayan ang Cotabato Trench at Mindanao Fault [08:45]. Ang kaalaman sa lokasyon ng mga fault ay kritikal [08:37].
Magkaroon ng Mabilis at Matatag na Plano:
Magkaroon ng earthquake plan para sa pamilya. Alamin kung saan ligtas magtago sa loob ng bahay (Duck, Cover, and Hold) tulad ng ilalim ng matibay na mesa o malapit sa pader na may suporta [09:10].
Maghanda ng emergency bag (o “Go Bag”) na may tubig, pagkain, first aid kit, flashlight, baterya, at mga mahahalagang dokumento [09:26].
Tsunami Evacuation: Kung nakatira ka malapit sa baybayin at lumindol nang malakas at tumagal ng higit 20 segundo, huwag ka nang maghintay ng babala [09:34]. Umalis ka na agad at pumunta sa mataas na lugar, dahil ang alon ay minsan dumarating sa loob lang ng lima hanggang 10 minuto [09:43].
Seguridad at Imprastraktura:
Siguraduhin na matibay ang bahay. Kung may kakayahan, ipaayos o i- renovate ito para mas kayanin ang mga pagyanig [09:55].
Tiyakin na nakatali o nakakabit nang maayos ang mabibigat na gamit tulad ng cabinet o estante para hindi ito tumumba [10:00].
Alamin kung paano patayin ang gas at kuryente upang maiwasan ang sunog pagkatapos ng lindol [10:07].
Ang lindol ay hindi titigil sa Pilipinas. Ito ay hindi malas o sumpa, kundi simpleng geolohiya [10:23]. Ang ating bansa ay nasa isa sa mga pinaka-aktibong lugar sa mundo, at ang pag-unawa sa katotohanang ito at ang paghahanda bago pa man ito mangyari ang tunay na susi para mabuhay [10:38]. Darating pa ang mga lindol; hindi natin alam kung kailan, ngunit sigurado tayong mangyayari ito. Ang kaalaman at kahandaan [11:04] ang tanging sandata natin laban sa The Big One at iba pang nakakakilabot na banta ng kalikasan.
