Sa isang sulok ng Maynila, sa loob ng isang maliit na bahay na halos hindi na magkasya ang pamilya, naninirahan si Mang Tomas. Limampu’t limang taong gulang na siya, may mga kulubot na sa noo at mga kamay na bilad sa araw, patunay sa mahabang taon ng pagkayod sa ilalim ng init ng araw bilang isang karpintero. Ang kanyang buhay ay simple lamang, ngunit ang kanyang pinakamahalagang yaman ay ang kanyang dalawang anak: si Miguel, ang panganay, at si Carla, ang bunso. Para kay Mang Tomas, ang bawat pagod at pawis ay may katumbas na ngiti sa kanilang mga labi, at ang bawat barya na kanyang kinikita ay ginto para sa kanilang kinabukasan.
Ngunit sa likod ng lahat ng pagmamahal, may bahid ng sakit na nararamdaman si Mang Tomas. Dahil sa pagiging abala niya sa paghahanapbuhay, naging malayo ang loob ng kanyang mga anak sa kanya. Tila ang kanilang mga mata ay nakatuon na lamang sa mga materyal na bagay, sa mga gadget, at sa mga luho na nakikita nila sa kanilang mga kaibigan. Hindi nila nakikita ang sakripisyo, kundi ang kakulangan. Sa bawat hiling na hindi niya kayang ibigay, tila lalo siyang lumiliit sa kanilang mga mata. “Gusto ko lang na maibigay sa inyo ang lahat, pero hindi ko pa kaya,” ang laging sinasabi ni Mang Tomas. Ngunit ang kanyang mga salita ay tila hangin lamang na dumadaan sa kanilang mga tainga. Ang tanging naririnig nila ay “hindi pa kaya.”
Isang araw, tulad ng kanyang nakaugalian, bumili si Mang Tomas ng isang lotto ticket matapos siyang makatanggap ng maliit na bonus mula sa kanyang amo. Hindi niya inasahan ang anuman. Ang pagbili ng lotto ticket ay isang maliit na pag-asa lamang, isang munting pantasya na nagpapagaan ng kanyang loob matapos ang isang mahabang linggo. Gabi na nang tawagan siya ng kanyang kaibigan at sabihin na tignan niya ang mga nanalo. Kinabahan siya, ngunit hindi niya inaasahan ang magiging resulta. Nang makita niya ang mga numero, nanigas siya sa kinatatayuan niya. Ang mga numerong kanyang tinitigan ay eksaktong tumugma sa mga numerong nasa kanyang ticket. Ang kanyang kamay ay nanginginig habang binabasa niya ang announcement: ang grand prize, isang daang milyong piso, ay may nag-iisang nanalo, at iyon ay siya.
Sa kanyang tuwa, agad niyang tinawagan ang kanyang mga anak. “Anak! Nanalo ako sa lotto! Isang daang milyon!” sigaw niya. Ang kanyang tinig ay puno ng saya at galak, inaasahang magiging masaya rin ang kanyang mga anak. Ngunit ang narinig niya ay tahimik na paghinga sa kabilang linya. “Talaga po, Tay? Hundred million?” tanong ni Miguel, hindi makapaniwala. “Opo! Kaya, tapos na ang lahat ng paghihirap natin! Puwede na nating bilhin ang lahat ng gusto niyo!” buong pusong sabi ni Mang Tomas. Kinabukasan, agad na dumating ang kanyang mga anak. Ngunit ang kanilang mga mata ay hindi nagpapakita ng saya, kundi ng kasakiman.
“Tay, saan niyo po ilalagay ang pera?” tanong ni Carla, hindi man lang siya niyakap. Naramdaman ni Mang Tomas ang bigat sa kanyang dibdib. “Sa bangko muna, anak, at saka natin pag-uusapan kung ano ang gagawin natin,” sabi niya. Ngunit ang kanyang mga anak ay nag-iba na ng tono. Ang mga salita nila ay parang mga matatalim na bato na binabato sa kanya. “Sayang lang po sa inyo, Tay. Baka mawala lang iyan,” sabi ni Miguel. “Hindi niyo po alam kung paano gamitin ang ganoong kalaking pera,” dagdag ni Carla. “Dapat po, ilagay niyo muna sa pangalan namin.” Sa bawat salita, tila lalo siyang dinudurog. Hindi nila nakita ang pag-asa sa kanyang mga mata, kundi ang isang taong hindi karapat-dapat na maghawak ng ganoong kalaking yaman.
Sa loob ng ilang linggo, lalong lumala ang sitwasyon. Ang kanyang mga anak ay laging nag-aaway sa kanya, nag-iisyu ng mga ultimatum. Gusto nilang kunin ang buong pera, at siya ay parang isang sagabal lamang. Isang gabi, matapos ang isang mahabang argumento, sinabi ni Miguel ang mga salitang tumagos sa puso ni Mang Tomas. “Hindi niyo na po kailangan ng bahay na ito, Tay. Baka puwede na po kayong lumipat. Sa amin na po itong bahay na ito.” Ang salitang “palayas” ay hindi niya sinabi, ngunit ito ang naramdaman ni Mang Tomas. Ang sarili niyang mga anak, pinalalayas siya sa bahay na pinaghirapan niyang bilhin. Walang emosyon sa kanilang mga mata, tila ang tanging nakikita nila ay ang 100 milyong piso.
Sa gitna ng sakit, nagdesisyon si Mang Tomas. Kinuha niya ang kanyang mga gamit, ang kanyang lumang maleta na puno ng kanyang mga damit at mga larawan ng kanyang asawa na pumanaw na. Lumabas siya ng bahay, at sa likod niya, narinig niya ang mga salita ng kanyang mga anak, “Salamat po, Tay.” Walang halong emosyon, parang isang transaksyon lamang. Nag-iisa si Mang Tomas. Siya na dating may-ari ng 100 milyong piso ay biglang walang-wala. Tanging ang mga larawan ng kanyang pamilya noong sila’y masaya pa ang kasama niya.
Pagkalipas ng limang taon, si Miguel at Carla ay naging mayaman. Ang 100 milyong piso, na nasa kanilang pangalan, ay nagbigay sa kanila ng bagong buhay. Nagtayo sila ng mga negosyo, bumili ng mga mamahaling sasakyan, at nagkaroon ng mga kaibigan na kasing-yaman nila. Hindi nila pinansin ang kung ano man ang nangyari kay Mang Tomas. Sapat na sa kanila ang kanilang kayamanan. Sa kanilang isip, ang kanilang ama ay isang simpleng tao lamang, at ang 100 milyong iyon ay isang aksidente, isang bagay na mas karapat-dapat sa kanila.
Ngunit sa bawat gabi, si Miguel ay nakakaramdam ng kakaibang sakit sa kanyang dibdib. Habang nakasakay sa kanyang mamahaling sasakyan, nakakaramdam siya ng kalungkutan. Nakikita niya ang kanyang mga kaibigan na tumatawa, ngunit pakiramdam niya ay nag-iisa siya. Si Carla, sa kabilang banda, ay laging abala. Ngunit sa bawat party at social event, pakiramdam niya ay walang kabuluhan ang lahat. Tila may kulang sa kanilang mga buhay. Naramdaman nila ang bigat ng isang bagay na mas mahalaga kaysa sa salapi.
Isang araw, isang balita ang lumabas. Isang sikat na pilantropo, na nagtayo ng mga paaralan, ospital, at mga bahay para sa mga walang tirahan, ay nagbigay ng isang malaking donasyon. Ang kanyang mukha ay pamilyar. Ito ay ang mukha ng kanilang ama. Nagulantang si Miguel at Carla. Imposible! Ito ay hindi totoo! Ang kanilang ama ay isang karpintero. Ngunit ang balita ay patuloy na nagbigay ng mga detalye: ang pilantropo ay nag-donate ng halos 200 milyong piso sa iba’t ibang charity, at ang kanyang pondo ay nagmula sa isang malaking premyo sa lotto.
Nanginginig ang mga kamay ni Miguel habang nag-scroll siya sa social media. Nakita niya ang isang post mula sa isang charity. Ito ay isang larawan ng kanyang ama, nakangiti, kasama ang mga bata sa isang ospital na itinayo niya. Ang caption ay nagsasabi na ang charity ay tinatawag na “Pia’s Heart Foundation,” na pinangalan sa kanyang pumanaw na asawa. Ang kanyang pagiging pilantropo ay nagsimula ilang taon na ang nakakaraan.
Sa parehong sandali, si Carla ay nanonood ng isang documentary tungkol sa isang matagumpay na negosyante na tumutulong sa mga mahihirap na komunidad. Nakita niya ang mukha ng lalaki, at siya ay nanigas. Ito ay ang mukha ng isang tinedyer na nakikipag-usap sa kanya sa loob ng isang maliit na bahay. Ang lalaki ay ang kanyang ama. Lumabas sa screen ang pangalan ni Mang Tomas. Ang kanyang business ay isang malaking kumpanya na nagbebenta ng mga construction materials, at ang kanyang yaman ay umabot sa halos isang bilyong piso.
Nanigas si Miguel at Carla. “Paano?” bulong ni Miguel. Hindi nila maintindihan. Ang ama na pinalayas nila ay ngayon ay mas mayaman kaysa sa kanila. Tila ang 100 milyong piso na kinuha nila ay walang halaga. Tila may ibang bagay na ginawa si Mang Tomas. Sa kanilang isip, ang lahat ay tumatakbo nang napakabilis. Ang mga larawan ng kanilang ama na nakabihis ng marangyang damit, na may mga bodyguard na sumusunod sa kanya, ay tumatakbo sa kanilang mga isip. Ngunit ang pinakamasakit na bahagi ay ang mga larawan ng kanilang ama na nakangiti, kasama ang ibang mga tao. Ang mga ngiti na iyon ay hindi nagpapahiwatig ng kasakiman, kundi ng tunay na kaligayahan.
Sa kanilang pagtataka, nag-isip sila. Ano ang nangyari? Hindi nila alam na ang ama na pinalayas nila ay isang napakatalinong negosyante. Sa loob ng limang taon, ginawa niya ang kanyang mga plano. Hindi siya nagtapon ng pera. Sa halip, ginawa niya itong puhunan. Nagtayo siya ng isang maliit na kumpanya. At ang kanyang kumpanya ay lumaki nang napakabilis, at ngayon ay isa na sa pinakamalaking kumpanya sa bansa.
Ngunit ang pinakamasakit na bahagi ay ang mga salita na kanyang sinabi sa isang panayam. “Ang pinakamalaking yaman na aking nakuha ay hindi ang pera. Ang pinakamalaking yaman ay ang kalayaan na magamit ang aking mga talento, at ang pagmamahal na aking maibibigay sa mga taong nangangailangan. Sa huli, ang pamilya ay hindi tungkol sa dugo. Ang pamilya ay tungkol sa pag-ibig at pagmamahal.”
Sa kanilang pag-iisa, nag-isip si Miguel at Carla. Ang ama na pinalayas nila, ang ama na minahal nila, ay hindi nagtapon ng pera. Ang ama na iyon ay isang henyo. Ang ama na iyon ay gumawa ng isang mas malaking paghihiganti. Si Mang Tomas ay hindi naghiganti sa kanila sa pamamagitan ng pagbibigay ng pera sa ibang tao. Ang kanyang paghihiganti ay mas malalim. Ang kanyang paghihiganti ay ang pagpapakita sa kanila na ang tunay na kayamanan ay hindi ang pera, kundi ang pag-ibig at pamilya.
Sa kanilang mga mata, nakita nila ang sakit na kanilang ibinigay sa kanilang ama. Ang ama na iyon ay gumawa ng isang mas malaking paghihiganti. Nag-iisa si Mang Tomas sa kanyang tagumpay. Ngunit sa huli, nag-iisa rin si Miguel at Carla sa kanilang kayamanan. Hindi nila naintindihan na ang tunay na kayamanan ay hindi ang pera. Ang tunay na kayamanan ay ang pagmamahal at pamilya. Ang paghihiganti ni Mang Tomas ay hindi nagdulot ng sakit sa kanila. Sa halip, ito ay nagdulot ng pag-ibig.
Ang kuwento ni Mang Tomas ay hindi tungkol sa paghihiganti. Ito ay tungkol sa pagmamahal. Ito ay tungkol sa pagiging isang tunay na ama, at sa pagiging isang tunay na pamilya. Sa huli, ang tunay na yaman ay ang pag-ibig, at ang pagmamahal ay ang pinakamahalagang bagay na hindi matutumbasan ng kahit anong yaman.
